ແຊຕີັອຶິງ 生地黄

ແຊຕີັອຶິງ ຣາກແຫັງຂອງພືຊທີັມີຊືັອວິທຢາສາສຕຣວັາ Rehmannia glutinosa (Gaertn.) Libosch. ex Fisch. & C.A. Mey. ວງສ Scrophulariaceae

ຣะບາຢຄວາມຣັອນໄນເລືອດບำຣຸງເລືອດແລะອິນຊີັຂອງຕัບແລะ່ຕ ເສຣິມສາຣນํັາ ຣะບາຢຄວາມຣັອນໄນເລືອດ ເສຣິມອິນຊີັຂອງຕัບແລะ່ຕ ສຣັາງສາຣນํັາ

່ມັລັມລຸກອາຢຸຫລາຢປີ ສູງ 10-30 ເຊນຕິເມຕຣ ທัັງຕັນມີຂນອຸຢທัັງຊນິດມີຕັອມແລะ ່ຣັຕັອມປກຄລຸມຫນາແນັນ ຣາກອວບຫນາ ຣູປກຣะສວຢ ເມືັອສດສີສັມ ເສັນຜັານສູນຢກລາງ 2-5 ເຊນຕິເມຕຣ ຢາວ 8-24 ຊມ ລำຕັນຕัັງຕຣງ ອາຈຈะແຕກກິັງຈາກໂຄນຕັນ ໄບ ເປ็ນໄບເດີັຢວ ໄບທີັໂຄນຕັນເຣີຢງເວີຢນເປ็ນກຣะຈຸກ ໄບທີັອຢູັສູງຂຶັນ່ປເຣີຢງເວີຢນຫັາງๆ ຣູປ່ຂັ ຣູປ່ຂັກລัບແກມຣູປໄບຫອກ ຖຶງຣູປຣີແຄບ ກວັາງ 1-6 ຊມ ຢາວ 2-13 ຊມ ປລາຢແຫລມຫຣືອມນ ໂຄນສອບເປ็ນຄຣີບ ຂອບຫຢัກ່ມັສມັำເສມອຫຣືອຈัກຟัນເລືັອຢ ສັວນໄບທີັປລາຢຕັນມີຂນາດເລ็ກຄລັາຢໄບປຣะດัບ ຊັອດອກ ແບບຊັອກຣะຈะ ອອກຕຄາມຊອກໄບຫຣືອປລາຢຢອດ ຊັອຕัັງກັານດອກຢາວ 0.5-3 ຊມ ່ມັມີໄບປຣะດัບຢັອຢ ກລີບເລີັຢງໂຄນເຊືັອມຕິດກัນເປ็ນຣູປຣะຆัງຢາວ 1-1.5 ຊມ ມີລາຢເສັນ 10 ເສັນ ປລາຢແຢກເປ็ນ 5 ແຊກ ແຊກຣູປຂອບຂນານແກມຣູປໄບຫອກ ຣູປ່ຂັແກມຣູປໄບຫອກຫຣືອຣູປກຶັງສາມເຫລີັຢມ ກວັາງ 2-3 ມິລລິເມຕຣ ຢາວ 5-6 ມິລລິເມຕຣ ມີນັອຢມາກທີັແຊກດັານລັາງ ๒ ກລີບຈะແຢກເປ็ນແຊກຢັອຢ ກລີບດອກໂຄນເຊືັອມຕິດກัນເປ็ນຫລອດແຄບກຶັງຣູປປາກເປິດ ຢາວ 3-4.5 ເຊນຕິເມຕຣ ໂຄັງຂຶັນເລ็ກນັອຢຫຣືອຕຣງ ມີຣອຢຈີບ ຈາກໂຄນຫລອດຖຶງຄອຫລອດ ມີຂນອຸຢ ປລາຢຫລອດແຢກເປ็ນ 5 ແຊກ ດັານບນ 2 ແຊກ ພัບຂຶັນ ດັານລັາງ 3 ແຊກເຫຢີຢດຕຣງ ກວັາງ 0.4-1 ເຊນຕິເມຕຣ ຢາວ 5-7 ມິລລິເມຕຣ ປລາຢມນຖຶງເວັາຕືັນ ດັານນອກສີແດງ ແກມສີມັວງ ດັານໄນສີສັມແກມສີເຫລືອງ ເກສຣເພສຜູັ ມີ 2 ຄູັຢາວ່ມັເທັາກัນ ອัບເຣນູຣູປຂອບຂນານ ຢາວປຣะມານ 3 ມິລລິເມຕຣ ຣัງ່ຂັເຫນືອວງກລີບ ຣູປ່ຂັ ມີ 2 ຊັອງເມືັອຢัງອັອນ ແຕັຈะເຫລືອ 1 ຊັອງເມືັອແກັ ມີອອວຸລຈํານວນມາກ ຢອດເກສຣເພສເມີຢເປ็ນແຊກແບນ 2 ແຊກ ຜລ ແບບຜລແຫັງແຕກກລາງພູ ມີກລີບເລີັຢງຕິດທນ ຣູປ່ຂັຖຶງຣູປ່ຂັແຄບ ເມລ็ດ ຂນາດເລ็ກມາກ

ຖິັນກํາເນິດແລะກາຣກຣะຈາຢພัນຖຸ ໂກຖຂີັແມວເປ็ນ ພືຊຖິັນເດີຢວຂອງປຣะເທສສາຖາຣນຣัຖປຣะຊາຊນຈີນ ພບຂຶັນຕາມ່ຫລັເຂາ ຂັາງທາງ ຫຣືອຕາມທີັຣກຣັາງ ຕัັງແຕັຣะດัບນັํາທะເລຈນຖຶງສູງປຣะມານ 1,100 ເມຕຣ ໂດຢເຊພາะມນທລການຊູ ເຫອເປັຢ ເຫອຫນານ ຫູເປັຢ ເຈີຢງຊູ ເຫລີຢວຫນິງ ຊານຕງ ຊັານຊີ ຊານຊີ ແລะເຂຕປກຄຣອງຕນເອງມອງໂກເລີຢໄນ ເປ็ນພືຊເສຣສຖກິຈຂອງປຣะເທສສາຖາຣນຣัຖປຣะຊາຊນຈີນ ປລູກກัນມາກໄນມນທລເຫອຫນານ ໄນເກາຫລີແລะ ຂັອມູລຈາກກາຣສຶກສາວິຈัຢພຣີຄລິນິກພບວັາ ຍີັປຸັນປລູກເພືັອນํາຣາກມາໄຊັເປ็ນຢາ ອອກດອກແລะ ເປ็ນຜລເດືອນພฤສພາຄມຖຶງກຣກດາຄມ ໂກຖຂີັແມວເປ็ນກັອນຄລັາຢຂີັແມວ ຣູປຣັາງ່ມັແນັນອນຫຣືອຣູປຂອບຂນານ ປັອງກລາງ ເຣີຢວເລ็ກລງທີັປລາຢທัັງ 2 ຂັາງ ເສັນຜັານສູນຢກລາງ 3-6 ເຊນຕິເມຕຣ ຢາວ 6-12 ເຊນຕິເມຕຣ ບາງອัນມີຂນາດເລ็ກ ບິດ ເນືັອແນັນ ຜິວນອກສີດํາ ແກມສີນັํາຕາລຫຣືອສີເທາແກມສີນັํາຕາລ ມີຣອຢຢັນ ເປ็ນຄລືັນຈํານວນມາກ ເນືັອຫນัກ ນິັມ ເຫນີຢວ ຫัກງັາຢ ຣອຢຫัກສີດํາແກມສີນັํາຕາລ ເປ็ນມัນ ່ມັມີກລິັນ ຣສຫວານເລ็ກນັອຢ ໂກຖຂີັແມວມີອງຄປຣะກອບທາງເຄມີເປ็ນສາຣກລຸັມອິຣິດອຢດ່ກລໂຄ່ຊດ (iridoid glycosides) ຫລາຢຊນິດ ເຊັນ ຄะທัລໂພລ(catalpol), ແອລູກອລ (ajugol), ຣີຫມัນນິໂອ່ຊດເອ (rehmannioside A), ຣີຫມัນນິໂອ່ຊດບີ (rehmannioside B), ຣຫມัນນິໂອ່ຊດຊີ (rehmannioside C), ຣີຫມัນນິໂອ່ຊດດີ (rehmannioside D) ນອກຈາກນີັຢัງມີສາຣກລຸັມ ່ອໂອໂນນ່ກລໂຄ່ຊດ (ionone glycosides)ເຊັນ ຣຫມາ່ອໂອໂນ່ຊດເອ (rehmaionosides A), ຣີຫມາ່ອໂອໂນ່ຊດບີ (rehmaionosides B). ຣີຫມາ່ອໂອໂນ່ຊດຊີ (rehmalonosides C), ສາຣກລຸັມມອໂນເທອຣພືັນ່ກລໂຄ່ຊດ (monoterpene glycosides) ເຊັນ ຣີຫມາພິໂຄຣ່ຊດ (rehmapicroside) ຕລອດຈນສາຣອືັນๆ ອີກຫລາຢຊນິດ

ໂກຖຂີັແມວສດ

ຣສອມຫວານ ຂມ ເຢ็ນ ມີฤທຖິຣะບາຢຄວາມຣັອນ ເສຣິມຖາຕຸນັำ ທำໄຫັເລືອດເຢ็ນ ແລะ ຫັາມເລືອດ ຣัກສາໂຣຄທີັມີອາກາຣຫຢິນພຣັອງທำໄຫັລິັນແດງ ກຣะຫາຢນັำ ເປ็ນຈັำເລືອດ ແລะ ອາເຈີຢນເປ็ນເລືອດ

ໂກຖຂີັແມວ

ຣສອມຫວານ ຂມ ເຢ็ນ ມີฤທຖິຣะບາຢຄວາມຣັອນ ທำໄຫັເລືອດເຢ็ນ ຣัກສາໂຣຄທີັຄວາມຣັອນເຂັາກຣะແສເລືອດ ເຊັນ ປາກແຫັງ ລິັນແດງ ເລືອດຣັອນ ແລะ ອອກນອກຣะບບ ເຊັນ ຕກເລືອດ ຈັำເລືອດ ອາເຈີຢນເປ็ນເລືອດ ເລືອດກำເດາ່ຫລ ມີฤທຖິເສຣິມຢິນແລะຖາຕຸນັำ ຣัກສາໂຣຄທີັເສີຢຖາຕຸນັำ ເຊັນ ຣັອນໄນ ກຣะຫາຢນັำ ຄອແຫັງ

ໂກຖຂີັແມວນຶັງເຫລັາ

ມີຣສອມຫວານ ອຸັນເລ็ກນັອຢ ມີฤທຖິບำຣຸງເລືອດ ເສຣິມຢິນ ຣัກສາໂຣຄທີັເລືອດພຣັອງ ຊີດເຫລືອງ ວິງເວີຢນ ນອນ່ມັຫລัບ ປຣะຈำເດືອນ່ມັປກຕິ ຕກເລືອດ ຢິນຂອງ່ຕພຣັອງ ເຊັນ ເຫງືັອອອກຕອນຫລัບ ຝัນເປີຢກ ກຣะຫາຢນັำ ແລะມີฤທຖິບำຣຸງຖາຕຸນັำແລะ່ຂກຣะດູກ ຣัກສາໂຣຄທີັຖາຕຸນັำແລะເລືອດຂອງຕัບແລะ່ຕພຣັອງ ເຊັນ ເອວແລะເຂັາປວດເມືັອຢອັອນແຣງ ວິງເວີຢນ ຫູອືັອ ຫນວດ ແລะ ຜມຂາວກັອນວัຢ