ມะຕູມແຫັງ

ມะຕູມແຫັງ ມะຕູມແຫັງ ກລິັນຫອມ

ມะຕູມເປ็ນຜລ່ມັອັອນ່ມັແກັແລะແຫັງຂອງພືຊທີັມີຊືັອວິທຢາສາສຕຣວັາ Aegle marmelos (L.) Correa ໄນວງສ Rutaceae (ວງສ ເດີຢວກัບສັມ ມะນາວ ມะກຣູດ ແລะ່ມັປຣะດัບ ເຊັນ ແກັວ) ມີຖິັນກำເນິດໄນປຣะເທສອິນເດີຢ ຄນ່ທຢຣູັຈัກມะຕູມກัນດີໄນແງັຂອງກາຣເປ็ນ່ມັມງຄລ ຫຣືອນำຜລມะຕູມ່ປໄຊັທำຂນມແລะເຄຣືັອງດືັມ ຜລອັອນຂອງມะຕູມນำມາຝານເປ็ນແວັນ ຕາກແດດໄຫັແຫັງ ແລັວນำມາຕັມກัບນັำໄສັນັำຕາລເປ็ນເຄຣືັອງດືັມ ຜລມะຕູມມີຄຸນຄັາທາງອາຫາຣສູງມາກ ໂດຢໄນຜລສຸກນັำຫນัກ 100 ກຣัມມີນັำເປ็ນ ສັວນປຣะກອບອຢູັ 61.5 g, ໂປຣຕີນ 1.8 g, ເກລືອແຣັ 1.7 g, ຄາຣໂບ່ຮເດຣຕ 31.8 g, ວິຕາມິນບີສອງ 1.19 mg ເພກຕິນ (pectin) ຊຶັງເປ็ນຄາຣໂບ່ຮເດຣຕຊນິດຫນຶັງໄນຜລມะຕູມ ມີฤທຖິຕັານຈຸລຊີພ ນອກຈາກນີັຢัງມີແຄໂຣ ທີນອຢດ, ວິຕາມິນຊີ, ແທນນິນ, ແອລຄາລອຢດ ເຊັນ ອີຈີລີນ (aegeline), ມາຣເມລີນ (marmeline), ຄູມາຣິນ ເຊັນ ມາຣ ເມໂລຊິນ (marmelosin), ແຊນໂທທ็ອກຊອລ (xanthotoxol), ສາຣຫອມຣะເຫຢກລຸັມມອໂນເທອຣພີນອຢດກัບເຊສຄວິເທອຣພີນອຢດ ເປ็ນຕັນ ເມລ็ດມะຕູມມີນັำມัນອຢູັປຣะມານ 34.4% ຂອງນັำຫນัກແຫັງ ມີກຣດ່ຂມัນຫລາຢຊນິດເປ็ນສັວນປຣะກອບ

ໄນບัຍຊີຢາຫລัກແຫັງຊາຕິດັານສມຸນ່ພຣ ຜລມะຕູມອັອນເປ็ນສັວນຜສມໄນຢາຜສມໂຄຄລານສູຕຣຕำຣัບທີັ 1 ແລะ 2 ຊຶັງມີສຣຣພຄຸນແກັປວດເມືັອຢ ແລะໄນຢາຕຣີເກສຣມາສ ຊຶັງຊັວຢ ປຣัບຖາຕຸແລะແກັອັອນເພລີຢ

ສາຣທີັພບໄນຜລມะຕູມ

ອີຈີລີນ (aegeline)

• ມີฤທຖິລດນັำຕາລໄນເລືອດຂອງຫນູທດລອງທີັເປ็ນເບາຫວານ ແລะລດ່ຂມัນໄນເລືອດຂອງແຮມສເຕອຣທີັມີຣะດัບ່ຂມัນໄນເລືອດຜິດປກຕິ ໂດຢສາຣອາຈອອກฤທຖິເປ็ນ agonist ຂອງຕัວຣัບ beta 3 adrenergic
• ອີຈີລີນແລะສາຣທີັມີສູຕຣໂຄຣງສຣັາງໄກລັເຄີຢງກัນອີກຫລາຢຊນິດທີັພບໄນໄບມะຕູມມີฤທຖິຢัບຢัັງເອນ່ຊມແອລຟາ-ກລູໂຄຊິເດສ (α-glucosidase)
• ສາມາຣຖກຣะຕຸັນກາຣນำກລູໂຄສເຂັາສູັກລັາມເນືັອດັວຢວິຖີກາຣສັງສัຍຍານຜັານ AKT (protein kinase B) ແລะ Rac1 (Ras-related C3 botulinum toxin substrate 1) ທำໄຫັເຊລລກລັາມເນືັອລາຢ່ວຕັອອິນຊູລິນຢິັງຂຶັນ
• ລດພາວะເຄຣີຢດເຫຕຸອອກຊິເດຊัນ (oxidative stress) ຈຶງລດກາຣອัກເສບໄນເຊລລຕัບຂອງຫນູທດລອງທີັຖູກກຣะຕຸັນໄຫັມີ່ຂມัນພອກຕัບຈາກກາຣ່ດັຣัບ ອາຫາຣທີັມີຄອເລສເຕອຣອລສູງ
• ລດກາຣເກິດພัງຜືດ (fibrosis) ຂອງເຊລລ່ຕຈາກພາວะນັำຕາລໄນເລືອດສູງ
• ລດຣะດัບ່ຂມัນ LDL ທີັຖູກອອກຊິ່ດຊ (oxidized low-density lipoprotein) ແລะລດຕัວຣัບ LOX-1 (lectin-like oxidized low-density lipoprotein receptor-1) ຊຶັງເມືັອຖູກກຣะຕຸັນຈะທำໄຫັມີ່ຂມัນສะສມທີັຜນัງຫລອດເລືອດ ອີຈີລີນຈຶງອາຈມີฤທຖິຕັານຫລອດເລືອດອຸດຕัນ
• ມີฤທຖິປກປັອງເຊລລປຣะສາທ ໂດຢກຣะຕຸັນຕัວຣัບ NMDA (N-methyl-D-aspartate) ທີັ GluN1/2A subunits ແລັວສັງຜລຊັວຢລດກາຣຕາຢຂອງເຊລລປຣะສາທສມອງຈາກພາວะຫລອດເລືອດສມອງຕີບຫຣືອອຸດຕัນ (ischemic stroke) ລງ່ດັ [18] ລດກາຣຫລัັງຮິສຕາມີນຈາກ mast cells ຕັານຊຶມເສຣັາ ໂດຢລດກາຣທำງານຂອງເອນ່ຊມມອໂນເອມີນອອກຊິເດສ-ເອ (monoamine oxidase-A) ແລะບຣຣເທາອາກາຣປວດໂດຢລດຣะດัບ interleukin-6 ໄນຊີຣัມຂອງຫນູທດລອງ

ໂອ-(3,3-່ດເມທິລແອລລິລ)-ຮາລຟອຣດິນອລ [O-(3,3-dimethylallyl)-halfordinol]

• ກາຣທດລອງກัບເຊລລ່ຂມัນສາຣໂອ-(3,3-່ດເມທິລແອລລິລ)-ຮາລຟອຣດິນອລມີฤທຖິກຣะຕຸັນກາຣສລາຢ່ຂມัນ ແລะລດກາຣເປລີັຢນສພາພຂອງເຊລລ ່ຂມัນ (adipocyte) ໄນຫນູທດລອງທີັ່ດັຣัບອາຫາຣ່ຂມัນສູງ ສາຣນີັແສດງฤທຖິຄລັາຢອີຈີລີນ ໂດຢຊັວຢລດຣะດัບນັำຕາລ ແລะ່ຕຣກລີເຊອ່ຣດໄນພລາສມາ ຣວມທัັງລດເນືັອເຢືັອ່ຂມัນ
• ມີກາຣທດລອງສัງເຄຣາะຫອນຸພัນຖໄນຣູປເກລືອໂບຣ່ມດຂອງສາຣນີັຫລາຢຊນິດ ແລັວນำ່ປທດສອບฤທຖິລດ່ຂມัນກัບເຊລລ່ຂມัນຊນິດ 3T3-L1 ແລะທດສອບກัບແຮມສເຕອຣທີັ ່ດັຣัບອາຫາຣທີັມີແຄລອຣີສູງ ກ็ພບວັາອນຸພัນຖ oxazole ເຫລັານัັນສາມາຣຖລດ່ຂມัນ ໂດຢເພິັມອัຕຣາກາຣໄຊັອອກຊິເຈນ ຂອງ່ມໂຕຄອນເດຣີຢໄນຊັວງຕັນຂອງກາຣເປລີັຢນສພາພເຊລລ່ຂມัນໂດຢອາສัຢກາຣກຣะຕຸັນວິຖີ AMPK (AMP-activated protein kinase)

ມາຣເມໂລຊິນ (marmelosin) ຫຣືອ ອິມເພອຣາທອຣິນ (imperatorin)

ພບ່ດັໄນຜລມะຕູມ ຫຣືອໄນພືຊສມຸນ່ພຣຫລາຢຊນິດໄນສກຸລ Angelica ຂອງວງສ Apiaceae ເຊັນ ໄນໂກຖສອ (Angelica dahurica) ໄນຣາກແລะຜລແອງເຈລິ ກາ (A. archangelica) * ສາຣນີັທີັສກัດ່ດັຈາກມะຕູມແສດງฤທຖິຕັານອອກຊິເດຊัນ ຕັານອัກເສບ * ຕັານເຊລລມะເຣ็ງເຕັານມ ໂດຢເຂັາ່ປຢัບຢัັງທີັຕำແຫນັງອອກฤທຖິຂອງໂປຣຕີນ HSULF-2 (heparan sulfatase-2) ຂອງເຊລລມะເຣ็ງ * ໄນຫນູທດລອງທີັເປ็ນເບາຫວານ ฤທຖິຕັານອອກຊິເດຊัນແລะຕັານອัກເສບຂອງສາຣຊັວຢລດກາຣບາດເຈ็ບຂອງ່ຕລງ່ດັ * ສາຣນີັຊັວຢປກປັອງຕัບຂອງຫນູທດລອງຈາກພິສຂອງຢາພາຣາເຊຕາມອລທີັສູງເກິນຂນາດ * ຊັວຢປັອງກัນແລะບำບัດພາວะສມອງເສືັອມຈາກໂຣຄຫລອດເລືອດສມອງ (vascular dementia) ໂດຢລດພາວะເຄຣີຢດເຫຕຸອອກຊິເດຊัນ ປກປັອງເຊລລປຣะສາທຈາກກາຣອัກເສບ ໂດຢຜັານວິຖີ ສັງສัຍຍານ Nrf2 (NF-E2 p45-related factor 2) * ຢัບຢัັງເອນ່ຊມ MAPK (mitogen-activated protein kinase) ຣວມທัັງຫລາຢ ๆ ວິຖີສັງສัຍຍານໄນກຣะບວນກາຣອัກເສບທີັເກີັຢວຂັອງກัບ NF-κB ຈຶງຊັວຢບำບัດກາຣອัກເສບ ຂອງເຊລລປຣะສາທໄນພາວะຫລອດເລືອດສມອງຕີບຫຣືອອຸດຕัນ * ລດກາຣສູຍເສີຢເຊລລປຣะສາທໂດພາມິເນອຣຈິກໄນສມອງສັວນກລາງຂອງຫນູທດລອງທີັຖູກກຣะຕຸັນໄຫັເປ็ນໂຣຄພາຣກິນສัນ ແລะຊັວຢບำບัດອາກາຣຂອງໂຣຄໂດຢກາຣຄວບຄຸມວິຖີສັງສัຍຍານ PI3K–AKT * ມີฤທຖິຢัບຢัັງເອນ່ຊມບິວທິຣິລໂຄລິເນສເທອເຣສ (butyrylcholinesterase) ຊຶັງອາຈເປ็ນປຣะໂຢຊນໄນກາຣນำ່ປໄຊັບำບัດໂຣຄອัລ່ຊເມອຣ * ໄນງານວິຈัຢທີັເກີັຢວຂັອງກัບພາວะກຣะດູກພຣຸນ (osteoporosis) ຢัງພບວັາ ມາຣເມໂລຊິນສາມາຣຖກຣะຕຸັນກາຣສຣັາງກຣะດູກ (osteogenesis) ແລะຢัບຢัັງກາຣ ເປລີັຢນແປລງຂອງເຊລລສລາຢກຣะດູກ (osteoclast) ຈຶງຊັວຢບำບัດໂຣຄກຣะດູກພຣຸນໄນຫນູທດລອງ່ດັ

ອัມເບລລິເຟອໂຣນ (umbelliferone)

• ມີຜລຕັອປຣะສາທສັວນກລາງ ໂດຢຊັວຢລດພฤຕິກຣຣມທີັຄລັາຢອາກາຣຊຶມເສຣັາໄນຫນູທດລອງທີັຖູກກຣะຕຸັນໄຫັມີພາວะເຄຣີຢດອຢັາງ່ມັຣຸນແຣງເປ็ນເວລານານມີฤທຖິປກປັອງເຊລລປຣะສາທ່ມັໄຫັແຕກຕາຢ (apoptosis) ໂດຢລດຣะດัບກາຣສັງສัຍຍານຜັານ Rho-associated protein kinase (ROCK) ແລะເພິັມຣะດัບກາຣສັງສัຍຍານດັວຢ AKT
• ໄນແບບຈำລອງພາວะເຄຣີຢດຊຶມເສຣັາຫລัງຜັານເຫຕຸກາຣນຣຸນແຣງ (post-traumatic stress disorder ຫຣືອ PTSD) ໂດຢໄຊັຫນູທດລອງ ສາຣນີັກ็ສາມາຣຖລດອາກາຣຊຶມເສຣັາຂອງສัຕວທດລອງລງ່ດັເຊັນກัນ
• ໄນດັານກາຣບำບัດພາວะຄວາມຈำເສືັອມ ອัມເບລລິເຟອໂຣນຊັວຢໄຫັຫນູທດລອງທີັຄວາມຈำເສືັອມຫລัງຈາກ່ດັຣัບສາຣສກອພອລາມີນ (scopolamine) ກລัບຟືັນຄວາມສາມາຣຖໄນກາຣເຣີຢນຣູັແລะມີຄວາມຈำຄືນມາ່ດ
• ຊັວຢໄຫັຫນູທີັຄວາມຈำເສືັອມມີກາຣທำງານຂອງສມອງເພືັອຣัບຂັອມູລແລะຕัດສິນໄຈ (cognitive functions) ່ດັດີຂຶັນ
• ບຣຣເທາຄວາມຜິດປກຕິໄນກາຣທำງານຂອງສມອງຫນູທດລອງຊຶັງໄຊັເປ็ນແບບຈำລອງສำຫຣัບສຶກສາໂຣຄອัລ່ຊເມອຣທີັເກິດເປ็ນຄຣัັງຄຣາວ (sporadic Alzheimer's disease) ໂດຢປຣะໂຢຊນຂອງອัມເບລລິເຟອໂຣນໄນແງັນີັອາຈເກີັຢວຂັອງກัບฤທຖິຢัບຢัັງ ເອນ່ຊມແອຊີທິລໂຄລີນເອສເທອເຣສ ແລะฤທຖິປກປັອງເຊລລປຣะສາທຂອງສາຣ

ທີັມາ: ຣອງສາສຕຣາຈາຣຢ ເພສัຊກຣ ດຣ. ຣຸທຖ ສຸທຖິສຣີ, ຜູັຊັວຢສາສຕຣາຈາຣຢ ເພສัຊກຣ ດຣ.ນນທເລິສ ເລິສນິຕິກຸລ, ພາຄວິ ພາຄວິຊາເພສัຊເວທແລะເພສัຊພฤກສສາສຕຣຄນะເພສัຊສາສຕຣ ຈຸຬາລງກຣນມຫາວິທຢາລัຢ