saffron

ดอกคำฝอย จาก สเปน ดอกคำฝอย นำเข้า จาก ประเทศสเปน หญ้าฝรั่น สิ่งเล็กๆแต่มูลค่าในตัวสูงลิบ เครื่องเทศสมุนไพรที่สรรพคุณเป็นเครื่องหอม เป็นผลิตผลที่ได้จากเกสรดอกไม้ มนุษย์รู้จักนำมาใช้งานไม่ต่ำกว่าห้าพันปี ในแดนชมพูทวีปรู้จักก่อนครั้งพุทธกาลด้วยซ้ำ ในภาษาสันสกฤตมีชื่อว่า เกสรวร เป็นคันธวัตถุในการผลิตเครื่องหอมคือ มีการใช้ตัวเกสรสกัดเป็นน้ำมันหอมระเหย เพื่อรวมกับน้ำหอมละเหยอื่นๆหรือนำไปบดเป็นผงเป็นต้น เครื่องเทศปรุงอาหารมีการใช้เกสรเพียงเล็กน้อยใส่ลงไปโดยตรงในอาหาร อีกวิธีคือ นำเกสรใส่ในน้ำเกือบเดือดแล้วใช้น้ำที่ได้นั้นปรุงอาหารทำให้เกิดสีส้มสว่างและมีกลิ่นหอมยิ่งขึ้น รงควัตถุในการย้อมผ้า นักบวชและชนชั้นสูงโบราณ นำหญ้าฝรั่นใช้ในการย้อมสีผ้า ทำให้เกิดสีส้ม ในศาสนาพุทธพระศากยมุนีพุทธเจ้าทรงมีพระอนุญาตให้พระภิกษูใช้ผ้าที่ย้อมจากหญ้าฝรั่นได้ ในศาสนาฮินดูสีส้มที่ได้จากหญ้าฝรั่น เป็นดุจสีเดียวกับไฟหรืออัคนี ดวงตะวันหรือพระสุริยะ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของ สัตยะ (ความจริง) แม้ในนิกายเซนและศาสนาซิกซ์ ต่างก็ใช้สีนี้ในศาสนาของตนด้วย รวมไปถึงใช้ในศาสนพิธี นั้นคือ ในศาสนาฮินดู มีการระบุถึงสิ่งของต่างๆ ที่จะส่งลงไปในพิธีโหมกูณฑ์ (พิธีใส่ของลงในไฟ) ซึ่งประกอบไปด้วยสมุนไพรต่างๆ หนึ่งในนั้นคือ หญ้าฝรั่น

หากท่านผู้อ่านเคยผ่านหน้าผ่านตากับหนังอินเดียคงจะเคยเห็น ผงสีส้มออกแดงจัดที่ใช้ในการเจิมเพื่อความเป็นศิริมงคล ผงที่ว่านั้นคือ กุงกุม แต่โบราณนั้นใช้หญ้าฝรั่นบดเป็นผง ในขณะเดียวกันญ่าฝรั่นนี้ ก็รอนแรมผ่านเส้นทางสายไหมมาพร้อมกับกองคาราวานสินค้า กับบรรดาพระพุทธศาสนาเข้าสู่แดนมังกร ซึ่งอาจจะเข้าก่อนราชวงศ์ฮั่นเล็กน้อย มันถูกเรียกว่า ดอกไม้แดงจากต่างชาติ ( 番红花 ฟานหงฮวา ) หรือ ดอกไม้แดงจากตะวันตก (西红花 ซีหงฮวา ） เพราะความเป็นที่นิยมในคุณประโยชน์ต่างๆไม่เพียงแต่ตัวเกสรดอกไม้นี้เท่านั้น แม้แต่ต้นพันธุ์ก็ยังนำมาปลูกในแดนตะวันออกนี้ เพื่อใช้ประโยชน์ด้านต่างๆ ในพระพุทธศาสนาวัชรยานตะวันตก (ทิเบต) นิยมใส่หญ้าฝรั่นลงในน้ำเปล่าที่จะถวายพระรัตนตรัย เพราะเชื่อว่าเป็นสิ่งแทนน้ำอมฤตอีกด้วย

หญ้าฝรั่นจัดเป็นพืชล้มลุกที่มีลำต้นที่สูงประมาณเกือบ 30 เซนติเมตร จัดเป็นพืชที่มีลำต้นอยู่ใต้ดิน นั้นคือลักษณะประเภทหัวเช่นเดียวกับหัวหอม หัวของมันมีลักษณะเป็นเม็ดกลมสีน้ำตาลเพื่อไว้กักตุนอาหารและถูกห่อหุ้มด้วยเส้นใยหนา ใบมีลักษณะแหลมยาวสีเขียวแก่ แต่ละใบยาวเฉลี่ย 40 เซนติเมตร เป็นพืชมีอายุได้หลายปี ส่วนของดอกเป็นส่วนที่สำคัญที่สุด เพราะเป็นส่วนที่เราจะเก็บผลผลิตที่เราจะเอาไว้ใช้งานกัน ตัวดอกนั้นสีม่วงคล้ายดอกบัว มีกลีบดอก 5-6 กลีบ ทรงดอกยาวรีดึจรูปไข่ เกสรตัวเมียมีสีแดงเข้ม โดยอายุของดอกจะมีเวลาประมาณ 2-3 สัปดาห์ และ ที่สำคัญมักจะออกดอกในช่วงฤดูใบไม้ร่วง ผลผลิตที่เราได้จากดอกนี้ ก็คือเกสรตัวเมียเท่านั้น ยอดสีแดงสดยื่นยาวออกมาเหนือดอกสีม่วง โดยแต่ละดอกจะมีเกสรอยู่เพียงสามเส้นเท่านั้น ในการเก็บเกี่ยว วิธีการเก็บนั้นจะต้องรีบเก็บส่วนเกสรให้ได้ในวันเดียว มิฉะนั้นดอกจะโรยไป หลังจากนั้นเมื่อได้เกสรสดมาแล้ว ก็ทำการคั่วให้แห้งทันทีเพื่อให้ได้เกสรที่มีคุณภาพ กรรมวิธีการเก็บเกี่ยวทั้งหมดนี้ต้องใช้แรงงานคนเท่านั้น ซึ่งกว่าจะได้หญ้าฝรั่นสักหนึ่งกิโลกรัมก็ต้องเก็บดอกให้ได้ราวๆแสนดอก จึงเป็นสาเหตุว่า ทำไมมันถึงได้แพงระยับขนาดนี้ ยังไม่รวมถึงการเพาะปลูกที่ยากเย็น เพราะมีไม่กี่ที่บนโลกที่จะมีสภาพอากาศได้เหมาะสมกับการเติบโตของพืชชนิดนี้ ส่วนวิธีขยายพันธุ์ ทำได้ด้วยการแยกหัวแล้วนำไปปลูกต่อไป

นอกจากจะวิธีการที่ยากเย็นในการเก็บเกี่ยวและมีราคาแพงแล้ว สรรพคุณของหญ้าฝรั่นก็ประดามีอย่างมากหลาย ในตำรายาไทยนั้นระบุว่า หญ้าฝรั่นมีรสชมอมหวานและหอม มักปรากฏอยู่ในส่วนผสมของยาหอมตำรับต่างๆ โดยสรรพคุณช่วยให้หลับสบาย ลดอาการวิตกกังวล ต้านภาวะซึมเศร้า นอกจากนี้ในตำรับยาไทยยังใช้เป็นส่วนประกอบในการหัดขับระดู บำรุงกำลัง แก้โรคลมในตำรับแก้โรคลมกองละเอียด ในแพทย์แผนปัจฉิมทิศนั้น ใช้หญ้าฝรั่นในยาแก้ไอ หอบหืด รักษาจักษุโรค ทางการแพทย์ระบุว่าไม่ควรใช้หญ้าฝรั่นมากกว่า 1.5 กรัมต่อวัน

นอกจากไภษัชยคุณของคุณของหญ้าฝรั่นในการทำเครื่องหอม ก็ถือว่าเป็นคันธวัตถุสำคัญในการประกอบกลิ่นมีการสกัดน้ำมันจากหญ้าฝรั่นเพื่อใช้ในการบำรุงผิวและเส้นผม ตลอดจนเป็นน้ำมันในการนวดผ่อนคลาย แต่ที่เห็นได้ชัดที่สุดคือการนำหญ้าฝรั่นไปปรุงอาหารส่วนหนึ่งก็เพื่อ แต่งกลิ่นและสี ในอาหารอินเดีย อาหารเมดิเตอร์เรเนียน แถบเอเชียไมเนอร์และแถบอาหรับ เป็นต้น ต่างก็มีทั้งเมนูคาวหวานที่มีหญ้าฝรั่นเป็นส่วนประกอบ โดยส่วนมากก็จะใช้เกสรใส่ลงไปในน้ำอุ่น ทิ้งไว้จนกระทั่งน้ำเปลี่ยนเป็นสีเหลืองอำพัน จึงนำหญ้าฝรั่นมาใช้ หรือไม่ก็ใส่ลงไปโดยตรงเพียงเล็กน้อย

แหล่งปลูกสำคัญคือแถบอิหร่าน ที่ถือว่าปลูกกันมาอย่างช้านาน ทางฝั่งยุโรปก็มีอยู่บ้าง ที่สำคัญ คือ ฝรั่งเศส สเปน อิตาลี และ กรีซ อย่างประเทศกรีซมีมากในแคว้นโคซานี ที่ถือว่าเป็นแหล่งเก็บเกี่ยวผลผลิตที่สูง มีการส่งออกไปยังประเทศต่างๆเช่น เยอรมันี สหรัฐอเมริกา จีน